Zachowek został uregulowany w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny ( art. 991- art. 1011) i stanowi pewnego rodzaju rekompensatę dla osób najbliższych spadkodawcy, którzy nie zostali powołani do nabycia spadku przez spadkodawcę.
Nabycie spadku może nastąpić na mocy ustawy lub na mocy testamentu. W przypadku dziedziczenia testamentowego nie mają zastosowania przepisy wprowadzone przez ustawodawcę wskazujące, kto i w jakiej kolejności nabywa spadek po zmarłym. W związku z tym często dochodzi do sytuacji, w której spadek w całości przypada osobie nie należącej do kręgu spadkobierców ustawowych.
Ustawodawca doszedł do przekonania, iż w razie powołania do spadku osoby nie należącej do kręgu ustawowych spadkobierców, te właśnie osoby mają prawo ubiegać się od spadkobiercy testamentowego choć części spadku, który przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego.
Uprawnienie do zachowku są:
a) zstępni spadkodawcy;
b) małżonek spadkodawcy;
c) rodzice spadkodawcy;
Nie mają prawa do zachowku:
a) zstępni, małżonek i rodzice, który zrzekli się dziedziczenia;
b) zstępni, małżonek i rodzice, którzy odrzucili spadek;
c) zstępni, małżonek i rodzice, którzy zostali uznani za niegodnych dziedziczenia;
d) zstępni, małżonek i rodzice, którzy zostali wydziedziczeni;
e) istotny jest fakt, iż powyższe osoby traktowane są wówczas jakby nie dożyły otwarcia sadku, zgodnie z regułami dziedziczenia wstępują w ich miejsce odpowiednio ich zstępni.
Ustawodawca uznał, iż w takich wypadkach należy przyznać:
a) 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego – jeżeli osoby uprawnione są trwale niezdolne do pracy  lub w przypadku zstępnych jeśli są małoletni;

b) ? udziału spadkowego, który przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego w przypadku pozostałych uprawnionych do zachowku.

Znamiennym jest, iż odróżnić należy prawo do zachowku od roszczenia o zachowek.  Innymi słowy, zapłaty zachowku może domagać się tylko ten znajdujący się w kręgu podmiotów uprawnionych, którego zachowek nie został pokryty przez spadkodawcę przed śmiercią w postaci uczynionej darowizny lub nie został pokryty przez spadkodawcę przez powołanie do spadku.

Spadkodawca może bowiem do spadku powołać kilka osób, w tym osoby najbliższe. Jeżeli osoba powołana do spadku na mocy testamentu otrzymała równowartość należnego zachowku, nie przysługuje jej roszczenie o zapłatę zachowku od pozostałych spadkobierców, a zgłoszenie takiego roszczenia będzie bezzasadne.

Roszczenia o zapłatę zachowku przedawniają się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu, co oznacza, iż po upływie tego okresu osoba zobowiązana do zapłaty zachowku będzie mogła skutecznie uchylić się od zapłaty należnej kwoty.

Autor: adw. Karolina Zabłocka – Ciemny

• « poprz.
• nast. »