Na wstępie należy wskazać, iż tematykę przyjęcia lub odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci regulują między innymi przepisy Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy tejże ustawy dają małoletnim dzieciom prawo do dziedziczenia, co więcej wskazują, iż dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku tj. już poczęte w chwili śmierci spadkodawcy może być spadkobiercą jeśli urodzi się żywe.

Ponadto w analizie przedstawionego problemu pomocne będą przepisy Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. oraz przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r.

Dziedziczenie przez małoletnie dzieci jako tematyka trudna spotyka się z dużym zainteresowaniem wśród osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w Witkowie. Najczęściej rodzice małoletnich spadkobierców borykają się z problemem ewentualnego odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci i trudnościami w tym zakresie wynikającymi z konieczności uzyskania zgody Sądu Rodzinnego, o czym szerzej poniżej.

Spadkobierca spadek może bądź przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe, bądź przyjąć z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe bądź spadek odrzucić. W tym celu należy złożyć stosowne oświadczenie przed Sądem lub przed Notariuszem, w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku. Brak złożenia oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Praktyka wskazuje, iż rodzice małoletnich dzieci najczęściej wybierają formę odrzucenia spadku, natomiast obawiają się korzystania z możliwości przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza tj. bez odpowiedzialności za długi spadkowe, a precyzyjnie rzecz ujmując z odpowiedzialnością za długi spadkowe ograniczoną do wartości aktywów znajdujących się w masie spadkowej.

Obawa ta zapewne wynika z faktu, iż odrzucenie jest jednoznaczne, nie wymaga podejmowania żadnych dodatkowych działań, natomiast w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy w sądzie spadku złożyć spis inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest zasadne w takich przypadkach, gdy w majątku pozostawionym przez spadkodawcę znajdują się zarówno aktywa np. prawo własności nieruchomości, środki zgromadzone na rachunku bankowym, jak i pasywa np. raty kredytu, pożyczki. W takich sytuacjach zasadne jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, bowiem po uregulowaniu wszelkich długów spadkowych pozostaje w masie spadkowej majątek podlegający podziałowi między spadkobierców.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską, a władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą  i majątkiem małoletniego dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zgodnie z art. 101 paragraf 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego tj. Sądu Rejonowego Wydziału Rodzinnego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. W związku z tym, iż przyjęcie spadku lub jego odrzucenie stanowi czynność dokonywaną przez dziecko szczególnego rodzaju, w tym wypadku wymagana jest zgodna Sądu Rodzinnego. Sądem Rodzinnym jest Sąd Rejonowy Wydział do spraw rodzinnych właściwy ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego dziecka.

Rodzice w razie potrzeby dokonania w imieniu dziecka czynności w postaci odrzucenia spadku zobowiązani są do uzyskania postanowienia Sądu, z którego wynika zgoda na dokonanie takiej czynności w imieniu małoletniego dziecka. Dopiero po uzyskaniu takiej zgody mogą dokonać czynności odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka przed sądem spadku. Praktyka wskazuje, iż rodzice uzyskawszy taką zgodę poprzestają na tym i zapominają o konieczności dokonania drugiej czynności tj. czynności odrzucenia spadku.

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka odbywa się zatem dwuetapowo tj. w pierwszym etapie konieczna jest zgoda sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, a drugi etap polega na dokonaniu czynności na którą zgodę wyraził sąd tj. odrzucenia spadku.

Pamiętajmy, iż we wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka należy wskazać, po jakim zmarłym spadek chcemy odrzucić oraz z jakich przyczyn. We wniosku należy wykazać, iż małoletnie dziecko znajduje się w kręgu spadkobierców oraz powołać dowody np. z dokumentów, z zeznań świadków na okoliczność, iż w interesie małoletniego dziecka leży odrzucenie spadku po zmarłym. Sąd w tych sprawach kieruje się zawsze interesem małoletniego dziecka, bada czy zachodzą przesłanki do odrzucenia spadku, czy jednak w interesie małoletniego dziecka leży przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.